Bu gün Çempionlar Liqasında mövsümün şah oyunu keçiriləcək.

“Real” ilə Dortmund “Borussiya”sı Londonun əzəmətli “Uembli” stadionunda 2023/24 mövsümü üçün Avropanın ən güclüsünü müəyyənləşdirəcək. Bu oyunla həm də Avropanın bir nömrəli klub turnirində bir dönəm başa çatmış olacaq. Çünki gələn mövsümdən etibarən turnir yeni formatda keçiriləcək. Komandaların son durumu və final ilə bağlı bütün detallarla tanış olmağın tam zamanıdı.

“Real” finalda uduzmur!
Çempionlar Liqasını hamıdan çox – 14 dəfə qazanan “Real”ın finalda iştirakı heç kimi təəccübləndirmirsə, “Borussiya”nın finala vəsiqə qazanmasını sürpriz saymaq olar. Hər halda, mövsümün əvvəlində bu cür finalı proqnozlaşdırmaq çox çətin idi. Özü də nəzərə alaq ki, Edin Terziçin komandasının bundesliqada işləri qaydasında getmədi. Komanda daxili birincilikdə çempiondan 27 xal geri qalmaqla yalnız 5-ci pillə ilə kifayətlənməli oldu. Bu məqam “arılar”ın Avropanın ən güclü klub turnirinin finalına vəsiqə qazanmasını daha da unikal edir. Amma dortmundluların finala layiq olmadığını heç kim iddia edə bilməz. Komanda əvvəlcə “ölüm qrupu”nu zirvədə tamamladısa, pley-offda da “Atletiko” və PSJ kimi ilk baxışdan özündən daha səviyyəli və üstün görünən rəqibləri “bayıra atdı”. “Real” isə əksinə, daxili birincilikdə, demək olar, ciddi problem yaşamadan növbəti çempionluğu qazandı. Amma Madrid nəhəngi pley-offda heç bir rəqibini asan keçmədi. “Leyptsiq” maneəsi yalnız səfər qələbəsi hesabına aşıldısa, “Mançester Siti” maneəsini yalnız penalti seriyasında aşmaq mümkün oldu. Nəhayət, “Bavariya” ilə yarımfinal duelində “blankos” cavab matçının 87-ci dəqiqəsinə qədər ümumi hesabda geridə idi! Amma komanda ÇL-də artıq bir klassikaya çevrilmiş “remontada” sayəsində son 3 mövsümdə 2-ci, son 11 mövsümdə 6-cı, tarixində isə 18-ci dəfə finala yüksəldi.

“Real”ın ÇL-in finallarındakı məğlubiyyətsiz seriyası ilə bağlı artıq bir kitab yazmaq olar. Madrid nəhəngi bu turnirdə finala yüksəldisə, uduzmur. İllər ötdükcə bu ifadə artıq bir aksioma çevrilir. Çünki komanda son 8 finalın hamısından (!) qələbə ilə ayrılıb. “Real”ı finalda məğlub edən son komanda 1981-ci ildə “Liverpul” olub. Amma həmin dönəmdə turnir Çempionlar Kuboku adlanırdı. Ümumilikdə “blankos” avropanın bir nömrəli turnirində iştirak etdiyi 17 finalın yalnız üçündə uduzub. “Borussiya”nın isə bu turnirlə bağlı tarixi bu dərəcədə zəngin deyil. Komanda tarixində cəmi 3-cü dəfə finala vəsiqə qazanıb. “Borussiya” əvvəlki iki finaldan birində (1997-də “Yuventus”a (3:1) qalib gəlibsə, digərində (2013-də “Bavariya”ya 1:2) məğlub olub. Özü də 11 il əvvəlki final da məhz “Uembli”də keçirilmişdi. Həmin vaxt “arılar”ın heyətində yer alan Mats Hummels ilə Marko Roys indi də heyətdədi. Roys artıq klubun əfsanəsidi və sarı-qara formada son rəsmi oyununa çıxacaq. Digər tərəfdə isə onun həmyerlisi Toni Kroos klub karyerasında son matçına çıxacaq. O, ÇL-də ilk titulunu 2013-dəki finalda “Bavariya”nın heyətində “Uembli”də məhz “Borussiya”ya qarşı qazanıb. Kroos 11 ildən sonra eyni məkanda, eyni rəqibə qarşı sonuncu (6-cı) dəfə ÇL-i qazanmağa çalışacaq.

Autsayder sayılmaq “Borussiya”nın üstünlüyüdü
Təbii ki, ilk baxışdan “Borussiya” aşkar autsayder kimi görünür. Amma qəribə səslənsə də, məhz bu məqam komandanın əsas silahına çevrilə bilər. “Atletiko” və PSJ ilə duellərdə də ilk baxışdan komandanın şansı yüksək qiymətləndirilmirdi. “Borussiya” bu mövsüm sıx müdafiələri yarmaqla bağlı problem yaşadı. Bunu bundesliqa matçlarında mövsümün gedişində dəfələrlə gördük. Amma digər tərəfdən, Terziçin kollektivi hücum etməyi xoşlayan və müdafiəyə qapanmayan rəqiblərlə oyunlarda özünü “suda balıq” kimi hiss edir. Çünki komanda Adeyemi və Sanço kimi süərtli vingerlərin hesabına ildırım sürəti ilə əks-hücumlara çıxaraq rəqib müdafiəsindəki boşluqları dəyərləndirir. “Real” isə finalda, çətin ki, müdafiəyə qapansın. Komanda adəti üzrə topa sahib olmağa və hücum etməyə çalışacaq. Cinahlarda Karvaxalın Adeyemiyə, Mendinin Sançoya qarşı oyunundan çox şey asılı olacaq. “Real” bu mövsüm bundesliqa təmsilçiləri ilə artıq 6 dəfə üz-üzə gəlib (4 qələbə, 2 heç-heçə) və bu oyunların heç biri madridlilər üçün asan keçməyib. 4 qələbənin hamısı 1 top fərqi ilə əldə olunub. Hətta bundesliqanı 15-ci pillədə tamamlayan “Union” da qrupda hər iki oyunda “Real”a problem yaratmağı bacarmışdı. Ona görə də Karlo Ançelottinin komandası üçün finalın ən azı asan gəzinti olmayacağını indidən əminliklə söyləyə bilərik.

“Uembli” ümumilikdə 8-ci dəfə ÇK/ÇL-in finalına ev sahibliyi edəcək. Burda daha öncə 1963, 1968, 1971, 1978, 1992, 2011 və 2013-cü illərdə həlledici görüşlər keçirilib. İşin ən maraqlı tərəfi odu ki, “Uembli” tarixin ən məşhur stadionu, “Real” isə tarixin ən uğurlu klubu olmasına baxmayaraq, onların yolu cəmi bir dəfə kəsişib. Üstəlik həmin oyunda da “Kral klubu” məğlub olub! Söhbət 2017/18-də ÇL-in qrup mərhələsi çərçivəsində “Tottenhem”ə qarşı baş tutan oyundan gedir. Həmin mövsüm London klubu ev oyunlarını məhz “Uembli”də keçirirdi. O mövsüm “Real” sonda ÇL-i qazanmasına baxmayaraq, bu arenada “Tottenhem”ə 1:3 hesabıyla uduzmuşdu. Maraqlıdı ki, həmin qrupda “Borussiya” da yer alırdı və dortmundlular da “Uembli”də “Tottenhem”ə eyni hesabla boyun əymişdilər. Onu da bildirək ki, Dortmund klubu avrokuboklarda yubiley – 300-cü oyununu keçirəcək.

“Qol şousu” gözləyək?
Komandalar indiyə qədər 14 dəfə üz-üzə gəlib və bu qarşılaşmaların hamısı ÇL çərçivəsində baş tutub. Bu 14 oyundan 12-si 2012-18-ci illər aralığına təsadüf edib. 2012/13-də, yəni Joze Mourinyonun son mövsümündə “Borussiya” “Real”a qənim kəsildi. “Arılar” əvvəlcə qrupdakı hər iki oyunda güclü rəqibə uduzmadılar (evdə 2:1, səfərdə 2:2) və yarımfinalda “Real” səddini aşmağı bacardılar (evdə 4:1, səfərdə 0:2). Xüsusilə yarımfinalın ilk oyununda Levandovskinin pokeri ÇL-in unudulmazları arasına düşmüşdü. Düzdü, növbəti mövsümün 1/4 finalında “Kral klubu” qisasını alaraq (evdə 3:0, səfərdə 0:2) sonda turnirin qalibi oldu. 2016/17-də qrup mərhələsi çərçivəsində həm Dortmunddakı, həm də Madriddəki oyun 2:2-lik bərabərliklə yekunlaşmışdı. Komandaların son dueli 2017/18-ə təsadüf edib. Həmin vaxt da “Real”la “Borussiya”nın yolu qrupda kəsişmişdi. Həm evdə (1:3), həm də səfərdə (2:3) uduzan “arılar” qrupda cəmi 2 xal toplaya bilmişdilər. Şəxsi oyunlarda qələbə sayında “Real” öndədi (6:3). Bu komandalar arasındakı oyunlarda diqqəti cəlb edən əsas məqam məhsuldarlıqdı. 14 matçda qapılara ümumilikdə 43 top vurulub ki, bu da orta hesabla hər oyuna 3,07 qol demıkdi. Son 4 qarşılaşmada isə qapılara 17 qol vurulub. Amma digər tərəfdən, yüksək məhsuldarlıq son illərin finallarındakı tendensiyanı pozacaq. Belə ki, son 4 finalın hər birində qapılara cəmi 1 qol vurulub. Amma turnirin tarixində daha öncə 1:0-la bağlı bundan da uzun seriya olub. Məsələn, 1978-83-cü illərdəki ardıcıl 6 finalda tərəflərdən birinin minimal hesablı qələbəsi qeydə alınıb.

“Real” artıq 4 aydı uduzmur. Komanda bu müddətdə keçirdiyi 25 rəsmi oyundan 16 qələbə, 9 heç-heçə ilə ayrılıb. Son məğlubiyyət yanvarın 18-də ölkə kuboku çərçivəsində “Atletiko” ilə səfər oyununda qeydı alınıb (2:4). Ümumiyyətlə, “Real” bu mövsüm rəsmi matçlarda cəmi iki dəfə uduzub və hər iki uğursuzluq da “Vanda Metropolitano”da qeydə alınıb. Başqa sözlə desək, “Real” bu mövsüm Madriddən kənarda keçirdiyi oyunların heç birində məğlub oilmayıb! “Borussiya”nın belə seriyası olmasa da, əvəzində komanda ÇL-də bu mövsüm hamıdan çox (12 oyundan 6-da) qapısını toxunulmaz saxlaması ilə öyünə bilər.

Final
1 iyun
Borussiya D – Real - 0:2
Dani Karvaxal, 74. Vinisus Juniyor, 83.
Cəzalı: yoxdu
Hakim: Slavko Vinçiç (Sloveniya)

Maraqlıdı...
Dünyanın aparıcı bukmeker kontorlarında 90 dəqiqə ərzində “Real”ın qələbəsinə 1,62, “Borussiya”nın qələbəsinə 5,30 əmsal verilib. Bu da o deməkdi ki, ÇL-in finalları tarixində “Borussiya” ən zəif komandadı. Əvvəlki antirekordu ötən ilin finalında “İnter” müəyyənləşdirmişdi. Ötən mövsümdəki finalda italyanların qələbəsinə 4,60 əmsal verilmişdi. Onu da bildirək ki, “Misli”də madridlilərə 1,57, dortmundlulara 4,77 əmsal verilir.

Hakim kimdi?
Mövsümün ən vacib oyununu Slavko Vinçiç idarə edəcək. Sloveniyalı hakim digər namizədləri – niderlandlı Danni Makkelini, polşalı Şimon Marçinyakı və ingiltərəli Entoni Teyloru qabaqladı. Beynəlxalq oyunlara 2010-cu ildən təyinat almağa başlayan, AÇ-2020 və DÇ-2022-nin matçlarını idarə edən 44 yaşlı ədalət təmsilçisi karyerasında 2-ci dəfə avrokubokun finalında fit sahibi olacaq. 2021-də “Ayntraxt”la “Reyncers” arasındakı Avropa Liqasının finalını da bu hakim idarə etmişdi. Maraqlıdı ki, belə təcrübəli referi indiyə qədər heç vaxt “Real”ın oyunlarına təyinat almayıb. “Borussiya” isə 1/4 finalda “Atletiko”ya qarşı cavab oyununda məhz bu hakimlə uğurlu nəticə (4:2) əldə etmişdi.

Yeri gəlmişkən...
Final ərəfəsində müxtəlif ölkələrin futbolçularına aid maraqlı durum yaranıb. Məsələn, “Real”da Bellingemin, “Borussiya”da Sançonun oynadığını nəzərə alsaq, 2001-ci ildən bu yana ilk dəfə ingiltərəli futbolçu əcnəbi klubun heyətində ÇL qazanacaq. 23 il öncə bunu “Bavariya”nın heyətində Ouen Harqrivs bacarıb. Bundan başqa, son 18 ildə mütləq ÇL-in qalibinin heyətində ən azı 1 braziliyalı futbolçu yer alıb. Heyətində braziliyalı olmadan ÇL-i qazanan son kollektiv 2005-də “Liverpul” olub. Budəfəki finalçılardan “Real”ın heyətində 3 braziliyalı (Vinisius, Rodriqo, Militao) varsa, “Borussiya”da belə futbolçu yoxdu. Və nəhayət, tarixdə ilk dəfə Türkiyə yığmasında oynamış türkiyəli futbolçu ÇL-in qalibi olacaq. Çünki “Real”ın heyətində Arda Gülər, “Borussiya”nın heyətində Salih Özcan yer alır. İndiyə qədər 4 türkiyəli futbolçu ÇL-in finalında işitrak edib və onların hamısı uduzub. Söhbət Yıldıray Baştürk (“Bayer-04”, 2002), Həmit Altıntop (“Bavariya”, 2010), Nuri Şahin (“Borussiya” D, 2013) və Hakan Çalhanoğludan (“İnter”, 2023) gedir.

Reaksiyalar
Edin Terziç, Dortmund “Borussiya”sının baş məşqçisi: